230 lat temu, 3 maja 1791 r., uchwalono pierwszą w Europie, a drugą na świecie ustawę zasadniczą.

Polska Konstytucja z 3 maja 1791 roku była pierwszą w Europie, a drugą na świecie (po amerykańskiej z 1787 roku) spisaną ustawą zasadniczą, regulującą ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konstytucja 3 maja została przyjęta przez Sejm Czteroletni. Zmieniła ustrój państwa na monarchię konstytucyjną oraz ograniczyła demokrację szlachecką, znosząc formalnie liberum veto. Celem ustawy rządowej, regulującej prawa i obowiązki ogółu mieszkańców oraz zasady organizacji władzy państwowej miało być ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego przez Prusy, Austrię i Rosję w 1772 roku. Autorami konstytucji byli: król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki oraz Hugo Kołłątaj. Twórcy Konstytucji 3 Maja określili ją jako „ostatnią wolę i testament gasnącej Ojczyzny”. Konstytucja 3 Maja 1791 r. została uchwalona przez Sejm Wielki, zwany również Czteroletnim. Była to najważniejsza reforma tego Sejmu. Konstytucja wprowadzała trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Ograniczała immunitety prawne oraz przywileje szlachty zagrodowej, tak zwanej gołoty. Celem ograniczeń względem szlachty było zapobieżenie możliwości przekupstwa biednego szlachcica przez agentów obcego państwa. Konstytucja potwierdzała też przywileje mieszczańskie nadane w akcie prawnym z 18 kwietnia 1791 roku. Według tego aktu, mieszczanie mieli prawo do bezpieczeństwa osobistego, posiadania majątków ziemskich, prawo zajmowania stanowisk oficerskich i stanowisk w administracji publicznej, a także prawo nabywania szlachectwa. Miasta miały prawo do wysłania na sejm 24 plenipotentów jako swoich przedstawicieli, którzy mieli głos w sprawach dotyczących miast. Akt ten obejmował pospólstwo opieką prawa i administracji rządowej. Konstytucja 3 maja znosiła takie „narzędzia władzy szlacheckiej” jak: liberum veto, konfederacje, sejm skonfederowany oraz ograniczała prawa sejmików ziemskich. W dniu ustanowienia Konstytucji 3 maja przestaje istnieć Rzeczpospolita Obojga Narodów, a w jej miejsce zostaje powołana Rzeczpospolita Polska. Zniesiona zostaje też wolna elekcja, a jej miejsce zastępuje władza dziedziczna, którą po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego miał przejąć władca z dynastii Wettynów. Aby czuwać nad bezpieczeństwem, wprowadzono stałą armię, której liczebność miała sięgać 100 tysięcy żołnierzy oraz ustanowiono podatki w wysokości 10% dla szlachty i 20% dla duchowieństwa – gołota, mieszczanie i chłopi byli zwolnieni z płacenia podatku. Katolicyzm został uznany za religię panującą, jednocześnie zapewniono swobodę wyznań. Aby konstytucja była zawsze aktualna, co 25 lat miał się zbierać Sejm Konstytucyjny, który miałby prawo zmienić zapisy w konstytucji. Władzę ustawodawczą posiadał dwuizbowy parlament. W skład parlamentu wchodziła Izba Poselska, na którą składało się 204 posłów (szlachta ziemiańska) i 24 plenipotentów reprezentujących miasta królewski oraz Izba Senacka (132 członków). Władzę wykonawczą posiadała rada królewska w skład której wchodzili Król jako przewodniczący, pięciu ministrów, prymas Polski (jako przewodniczący Komisji Edukacji Narodowej) oraz bez prawa głosu następca tronu, marszałek sejmu i dwóch sekretarzy. Dnia 27 kwietnia 1792 roku w Petersburgu zawiązała się konfederacja zwana targowicką. Był to spisek magnacki zawiązany w porozumieniu z cesarzową Rosji, Katarzyną II, pod hasłami obrony zagrożonej wolności przeciwko reformom Sejmu Czteroletniego i Konstytucji 3 maja, uznany za symbol zdrady narodowej. Do konfederacji targowickiej należeli m.in. Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski. Połączone siły targowiczan w liczbie 20 tysięcy i armii rosyjskiej w liczbie 97 tysięcy wkroczyły do Polski. Król zdołał wystawić tylko 37 tysięczną armię składającą się z rekrutów. Mimo kilku wygrany bitew, kiedy wojska rosyjskie dotarły pod Warszawę, król zdecydował się na kapitulację i przyłączenie do targowiczan. Święto Konstytucji 3 maja obchodzono do ostatniego rozbioru. Świętowanie 3 Maja było zakazane we wszystkich zaborach, dopiero po I wojnie światowej, kiedy Polska odzyskała niepodległość, przywrócono Święto Konstytucji 3 maja. Podczas II wojny światowej, w czasie okupacji niemieckiej i radzieckiej, święto to zostało zdelegalizowane. Od 1989 roku święto Konstytucji 3 maja znów jest polskim świętem narodowym.